Với địa hình chủ yếu là núi đá, hẳn là người Hà Giang cũng cần có một phương thức canh tác nông nghiệp riêng. Ngoài những ruộng ngô xanh mượt mà ở dưới vùng đồng bằng, bạn có thể bắt gặp những ruộng ngô mọc xen kẽ ở núi đá. Người Mông đã đổ những gùi đất tơi xốp vào các hốc đá và gieo hạt ngô ở đó vào tiết trời se lạnh đầu xuân. Thế mới thấy để có một chén rượu ngô, bà con nơi đây phải vất vả đến nhường nào.  

Những cây ngô ở đó đội sỏi đá, đội cả những màn sương mờ dày đặc để vươn mình lên đón nắng. Rễ cây kiên cường bám vào triền núi dốc, hàng ngày nuôi nấng những bắp ngô đầy đặn e ấp. Lạ thay, dưới điều kiện khắc nghiệt như vậy mà đến mùa thu hoạch nào, những chiếc gùi đựng ngô cũng đầy ắp. Ngô Hà Giang bắp nào bắp nấy to như cánh tay thanh niên, hạt ngô vàng tươi và căng mọng.  Người Hà Giang phần mang ngô ra chợ bày bán, phần treo lên gác bếp để bảo quản cho vụ mùa tiếp theo, phần thì dùng để nấu rượu. Chính những bắp ngô này đã tạo nên món đặc sản rượu ngô Hà Giang nức tiếng. Mỗi giọt rượu quý không chỉ là do nguyên liệu nấu rượu, trong đó còn chất chứa cả những giọt mồ hôi lam lũ của người dân nơi đây. Họ tần tảo sớm hôm để phủ xanh những núi đá cằn cỗi và thu về trái ngọt cho đời. 

Rượu ngô là cả một nét văn hóa đặc trưng của Hà Giang

Nấu và thưởng rượu ngô từ lâu đã trở thành thú vui của người dân bản địa. Họ coi rượu ngô là món quà của thổ nhưỡng và quý trọng từng giọt rượu làm ra. Các gia đình ở đây nhà nào cũng có vài ba chum rượu ngô men lá hạ thổ. Người dân uống rượu ngô hàng ngày và dùng nó để thết đãi khách quý. Hương vị rượu ngô Hà Giang cũng sẽ khác hơn trong những dịp lễ tết. Họ để dành những chum rượu chất lượng nhất để thưởng thức vào những dịp quan trọng. Loại rượu này cũng xuất hiện trong các phiên chợ. Họ bán và thưởng rượu ngay tại đây. Từng can rượu lớn được chắt ra ca để du khách có thể nếm thử. Giá tiền rượu ngô không hề đắt. Bất cứ ai cũng có thể nếm thử loại thức uống dân dã này. Người Hà Giang tụ tập lại thành từng nhóm và uống rượu trong bầu không khí sôi nổi thân thiết. Không ít cặp đôi đã nên duyên nhờ hơi men nồng nàn của món đặc sản này. Rượu ngô xuất hiện ở khắp mọi nơi trên mảnh đất vùng cao này. Nó gắn liền với đời sống của nhân dân và trở thành nguồn thu nhập của nhiều gia đình. Rượu ngô đại diện cho quá trình hình thành và phát triển của nền văn hóa nơi đây. Nếu có dịp ghé thăm Hà Giang, bạn đừng  bỏ qua thức quà ngọt lành này. Chỉ một ngụm nhỏ là bạn có thể nếm được hết hương vị tinh tế của thứ rượu ngô vùng cao nổi tiếng nơi đây.

Học người dân Hà Giang nấu rượu ngô chuẩn vị

Hầu như gia đình nào ở Hà Giang cũng đều nấu được rượu ngô. Tuy nhiên để đạt được hương vị đúng chuẩn thì không phải ai cũng có thể làm được. Công đoạn nấu rượu ngô Hà Giang khá cầu kỳ và tốn nhiều công sức. Những nguyên liệu như nước hay củi đun cũng cần bà con phải gánh hàng cây số về nhà để nấu rượu. Tuy vị rượu của mỗi gia đình có vài phần khác nhau nhưng đều cần phải trải qua những bước cơ bản sau.Ngô được lựa chọn để nấu rượu thường là những bắp đã được phơi trên xà nhà một thời gian. Hạt ngô trở nên vàng ruộm và hơi cứng. Người nấu rượu phải tỉ mẩn lựa bỏ từng hạt ngô lép, hỏng để rượu đạt chất lượng cao nhất. Sau khi rửa sạch, hạt ngô cần được bung trên bếp trong khoảng 20 – 24h. Công đoạn này sẽ khiến hạt ngô ngậm đủ nước, nở to và mềm dẻo. Sau khi bung, ngô được trải ra các mẹt để làm nguội bớt cho những bước tiếp theo. Men là là loại men đặc trưng dùng để ủ rượu ngô của người Mông. Rượu ngô Hà Giang có ngon hay không phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng men. Men lá chuẩn có mùi thơm ngai ngái và hơi khét đặc trưng của các loại lá rừng. Men được giã nát và trộn với ngô bung còn ấm theo một tỷ lệ nhất định rồi rủ trong vòng 5 – 7 ngày. 

Đây là quá trình các vi sinh vật trong men hoạt động và làm lên men tinh bột trong hạt ngô. Trong quá trình này, hỗn hợp ngô và men phải được bảo quản ở nơi khô ráo, nhiệt độ bình thường để tạo điều kiện cho vi khuẩn hoạt động. Hương vị của rượu còn phụ thuộc vào quá trình ủ men có đủ lâu và đúng quy trình hay không.